Alt yüklenici sözleşme konusu işin nev’i itibariyle bir kısmını yüklenici ile yaptığı sözleşmeye dayalı olarak gerçekleştiren gerçek veya tüzel kişiyi ifade eder. Bugüne değin alt yüklenici konusunda esasen “İşin tamamı hiçbir suretle alt yükleniciler marifetiyle yaptırılamaz.” şeklinde genel bir ifade bulunmaktaydı. Ancak uygulamada bu konu suistimale açık yürüyegeldi. İhaleyi alan bazı yükleniciler, işin yüzde birini veya yüzde beşini kendi yaptı, geri kalanını alt yüklenici sözleşmesiyle taşeron firmaya yaptırdı. Böylece hiç iş bitirmesi olmadığından ihaleye giremeyen taşeron firmalar, alt yüklenici sözleşmeleriyle iş bitirme sahibi oldular. Özünde rekabete aykırı olan bu durum maalesef sistemin asli gayesinden sapmasına da neden oldu.
Yeni düzenleme(1) ile alt yüklenici ile yapılabilecek işlere niceliksel ve niteliksel olarak bazı sınır ve şartlar getirildiğini görüyoruz. Bu kapsamda ihale konusu yapım işinin hangi aşamalarında ve hangi oranlarda alt yüklenici çalıştırılabileceği konusuna açıklık getirildi.
1-Kimler Alt Yüklenici Olarak Çalıştırılamazlar?
4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 10 uncu maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca ihale dışı bırakılacak olanlar, 11 inci maddesi uyarınca ihaleye katılamayacak olanlar, 58 inci maddesi uyarınca ihalelere katılmaktan yasaklı olanlar ve 53 üncü maddesinin (b) bendinin 8 inci alt bendi gereğince alınacak Cumhurbaşkanı Kararında belirtilen yabancı istekliler ile 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun 26 ncı maddesi uyarınca yasaklı olanlar alt yüklenici olamazlar.
Bununla beraber ön yeterlik/yeterlik değerlendirmesi sonucunda yeterli bulunanlar ile işin ihalesine teklif veren istekliler bu işte alt yüklenici olamazlar.
Ayrıca yüklenicinin ortak girişim olması halinde ortak girişimin ortakları da alt yüklenici olarak çalıştırılamazlar.
2-Alt Yükleniciye Yaptırılacak İş Yüzdesi ve Diğer Şartlar
İşin tamamı alt yüklenicilere yaptırılamayacağı gibi işin niteliğinden kaynaklanan sebeplerle veya teknik zorunluluklar nedeniyle ihale dokümanında farklı oranlar belirlenmesi durumu hariç, tek bir alt yükleniciye yaptırılacak iş bölümlerinin toplam bedeli sözleşme bedelinin % 30’unu; alt yüklenicilere yaptırılacak işlerin toplam bedeli ise sözleşme bedelinin % 50’sini geçemez.
Bu arada ihale dokümanında buna ilişkin hüküm bulunması şartıyla idareler doğrudan alt yüklenicilere ödeme yapabilirler.
İhale dokümanında, sözleşme imzalanmadan önce alt yüklenicilerin listesinin idarenin onayına sunulmasının istendiği hallerde; İdare, onaya sunulan listede yer alan alt yüklenicileri onaylayıp onaylamadığını, 15 gün içinde yükleniciye bildirir. Buradaki gün sayısı iş gününü değil, takvim gününü ifade eder.
İdare tarafından onaylanan alt yükleniciler ile yüklenici işe başlamadan önce sözleşme yapması ve bir örneğini de idareye vermesi gereklidir. Söz konusu yüklenici ile alt yüklenici arasında imzalanan sözleşme, İdareye teslim edilmesi gerektiği için, her halükarda her bir nüsha sayısı kadar damga vergisi bedeli Maliye veznesine yatırılmalıdır. Damga vergisinin maliye veznesine yatırılıp yatırılmadığının kontrolü İdarece yapılmalı ve kanıt olarak vergi dekontu yüklenicinin yazışma dosyasına konulmalıdır.
İdarece onaylanmayan alt yükleniciler hiçbir suretle iş yerinde çalışamaz. Ancak; ihale dokümanında alt yüklenicilere yaptırılması düşünülen işlerin belirtilmesi istenmekle birlikte yüklenici teklifi kapsamında liste vermese dahi işin yürütülmesi sırasında yüklenici tarafından ihtiyaç duyulması halinde idarenin onayı ile alt yüklenici çalıştırılabilir.
İdarece onaylanmış alt yüklenicilerin ve/veya bunlara ait iş kısımlarının işin devamı sırasında değiştirilerek, işin başka alt yüklenicilere yaptırılması da idarenin iznine ve yukarıdaki şartlara tabidir.
Alt yüklenicilerin yaptığı bütün işlerden idareye karşı yüklenici sorumludur. Alt yüklenicilerin idarece kabul edilerek onaylanması bu sorumluluğu hiçbir şekilde değiştirmez.
İdare, alt yüklenici tarafından yapılan işlerin sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olmadığını tespit ederse, alt yüklenicinin değiştirilmesini veya alt yükleniciler tarafından yapılmasını istemediği herhangi bir iş bölümünün bizzat yüklenici tarafından yapılmasını her zaman isteyebilir.
3-İnşaatın Hangi Aşamalarında Alt Yüklenici Kullanılabilir?
Yapım İşlerinde Benzer İş Grupları Tebliğinin eki Yapım İşlerinde Benzer İş Grupları Listesindeki BII/BIII grubu işlerde, alt yükleniciye yaptırılacak işin imalat grubu olarak ayrılabilir nitelikteki işler kapsamında olması gerekir. Ayrıca, BII/BIII grubu işlerde, sözleşmeye konu işin bütününün karakteristiğini yansıtan kısımları da, bir bütün halinde alt yükleniciye yaptırılamaz.
Örnek olarak Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 20'nci maddesinin son fıkrasında; Yapım İşlerinde Benzer İş Grupları Tebliğinin eki Yapım İşlerinde Benzer İş GruplarıListesindeki BII/BIII grubu işlerde, alt yükleniciye yaptırılacak işin imalat grubu olarak ayrılabilir nitelikteki işler kapsamında olması gerektiği düzenlenmiştir.
Bu itibarla, alt yükleniciye yaptırılacak işlerin sıhhi tesisat, kalorifer tesisatı, doğalgaz tesisatı, müşterek tesisat, elektrik tesisatı, asansör tesisatı, mekanik tesisat, beton/kalıp işleri, sıva boya gibi ince işler, demir işleri, kazı/dolgu işleri, peyzaj ve nakliye gibi imalat grupları kapsamında olması gerekir.Adı geçen Y.İ.G.Ş.’nin aynı maddesinde; BII/BIII grubu işlerde, sözleşmeye konu işin bütününün karakteristiğini yansıtan kısımlarının da, bir bütün halinde alt yükleniciye yaptırılamayacağı düzenlenmiştir.
Buna göre, örneğin, birden fazla bina inşaatı (blok) içeren bir toplu konut projesinde bloklardan biri temelden çatıya kadar kaba ve ince işleri ile birlikte bir bütün olarak tekbir alt yükleniciye yaptırılamaz. Görüleceği üzere iş bölümü ve ihtisaslaşmanın gereği olarak alt yüklenici çalıştırılması imkân dâhilindedir. Bir ihalenin bütününü ilgilendiren işlerin bir alt yükleniciye yaptırılmasının önüne geçilmesi ise rekabete uygun bir yaklaşım tarzı olduğu değerlendirilmelidir.
4-Alt Yüklenicilerin Sorumlulukları
Alt yükleniciler, yüklenici ile birlikte işin fen ve sanat kurallarına uygun olarak yapılmaması, hileli malzeme kullanılması ve benzeri nedenlerle ortaya çıkan zarar veziyandan, yapının tamamı için işe başlama tarihinden itibaren kesin kabul tarihine kadar sorumlu olacağı gibi, kesin kabul onay tarihinden itibaren de 15 yıl süreyle müteselsilen sorumludur.
Bu zarar ve ziyan genel hükümlere göre yüklenici ve alt yüklenicilere ikmal ve tazmin ettirilir. Ayrıca haklarında 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun 27'nci maddesi hükümleri uygulanır.
Ayrıca alt yükleniciler iş kapsamında çalışan işçilerin çalışma şartlarının sağlanması ve korunması için gerekli tedbirleri de alması gereklidir. İş sahibi idare de bu çalışma şartlarına uymalarını sağlayacak gerekli tedbirleri alacaktır.Yüklenicinin teknik ve yönetici personeli ile hizmetli, işçi ve alt yüklenicileri arasında her ne şekilde olursa olsun, iş başında bulunmasına engel durumları tespit edilenler, idare veya yapı denetim görevlisi tarafından yapılacak tebligat üzerine yüklenici tarafından derhal iş başından uzaklaştırılır.
(1) R.G. 08.08.2019-30856, Yürürlük: 18.08.2019.
Comments