ANAHTAR TESLİM GÖTÜRÜ BEDEL YAPIM İŞLERİNDE İHALE DOKÜMANINDA KALEM BAZINDA PURSANTAJ (İLERLEME YÜZDESİ) VERİLMESİ YAKLAŞIK MALİYETİN İFŞASI ANLAMANA GELİR Mİ?
Bir anahtar teslim götürü bedel yapım işinde esas olan, yüklenicinin sözleşme hükümlerine uygun şekilde edimini yerine getirmesi ve bunun karşılığında idarece sözleşme bedelinin tamamının yükleniciye ödenmesidir. Yüklenicinin hakedişi tek seferde geçici kabul beraberinde yapılması mümkündür.
Öte yandan aylık bazda ara hakediş düzenlenecek ise idarece yapılması gereken, iş programının gerçekleşme durumuna uygun şekilde hakediş düzenlemektir. Anahtar teslim götürü bedel yapım işlerinde iş programına göre ilgili ay içinde ne yapılmışsa (yüzde 3 geçici kabul eksiğiyle) ödenmesi gerekir. Elbette hakediş ödemesinin, yapılan iş seviyesinden fazla olamayacağı açıktır.
Bununla beraber iş kalemi bazında pursantaj oranları (ilerleme yüzdeleri) İdarelerce çoğu kes hatalı hazırlanabilmektedir. Ayrıca tüm iş kalemi pursantajlarının birebir doğru hazırlanması da beklenemez. Ayrıca teknik tarifler ve mahal listeleri gereği pursantaja işlenmeyen pek çok imalat iş kalemi de olabilir. Projesinde mevcut bu imalatların sonradan yapımından vazgeçilmesi halinde kesintisi de problem oluşturabilmektedir.
Hatalı pursantajın yüklenici tarafından bilinmesinin yol açtığı olumsuzluğu bir örnekle açıklayalım. Örneğin hafriyat kalemlerinin % 10 olması gerekirken % 30 olarak belirlendiğini ve bu oranın da yüklenici tarafından bilindiğini farz edelim. Kötü niyetli yüklenici hafriyatı tamamlayıp şirketin içini boşaltıp 'acze düşme' ; gerekçesiyle işin tasfiyesine isteyebiliyor. Esasen yüzde 10 tamamlanmış ancak hatalı pursantaj nedeniyle iş bedelinin %30 ödenmiş.
Benzer örnekler denetim ve incelemelerde tespit edilmektedir. Benzer durumlar neticesinde kamu zararı oluşabiliyor.
Elbette iyi niyetli, işini layıkıyla yapan pek çok yüklenicimiz var. İyi niyetli olmakla birlikte gerçekten mali acz içine düşmüş yükleniciler de olabilir. Bu durumda tasfiye edilen bir sözleşmede hatalı ilerleme yüzdeli iş kalemlerinin ödemesini nasıl yapacağız? İhale dokümanıyla (veya sonradan) bir şekilde yüklenici tarafından öğrenilen hatalı pursantaja (ilerleme yüzdelerine) göre mi, yoksa doğru ve gerçek duruma (gerçekten hakettiği miktara) göre mi hakkediş düzenleyeceğiz?
Kanımca ihale sonrasında bile ayrıntılı iş kalemleri bazında hazırlanan pursantajların (ilerleme yüzdelerinin) yüklenici bilgisine açılması problem oluşturabilir. İş kalemlerini gruplandırmak suretiyle ihale dokümanı ve iş programına uygun bir hakediş ödeme düzeni tercih edilmelidir. Keza yukarıda da değindiğimiz gibi anahtar teslim götürü bedel imzalanmış bir sözleşmenin proje ve mahal listelerine uygun şekilde tamamının yapılması ve karşılığında sözleşme bedelinin tamamının ödenmesi esastır.
Bununla birlikte 4734 sayılı Kanunun 61. Maddesi incelendiğinde kanun koyucunun amacının yaklaşık maliyeti gizlemek suretiyle ihaleye teklif verecek isteklinin hesabını, (idarenin tespit ettiği pursantaj esaslarına göre değil) kendi belirlediği esas ve araştırmalara göre yapmasını, teklifini buna göre hazırlamasını sağlamaktır. Bu şekilde ikili bir otokontrol sistemi amaçlanmıştır.
Bayındırlık fiyat, poz no ve tarifleriyle hazırlanmış iş kalemlerinin pursantajları ihale dokunmanı beraberinde verilir ise gizlilik nasıl sağlanacak? Oto kontrol nasıl yapılacak? İdare bir hata yapmış ise istekli bunu nasıl düzeltecek? Yüklenicinin tamamen kendi mimar ve mühendisleriyle proje ve eklerinin incelenmesi ile yaptığı araştırma nasıl ifade edilmiş olacaktır? Nihayetinde doğru teklif nasıl hazırlanacak?
Bununla beraber hata varsa ihale sonrasında yüklenici ile idare oturup iş kalemleri bazında ödemeye esas doğru pursantaj oranlarını birlikte tespit edip iş programını da buna göre hazırlamaları mümkündür.
Her ne kadar Açık İhale Usulü İle İhale Edilen Yapım İşlerinde Uygulanacak Tip İdari Şartnamenin “İhale dokümanının kapsamı” başlıklı 5. Maddesi dipnotunda; “(1) Anahtar teslimi götürü bedel işlerde e) İş kalemleri veya iş gruplarına ait ilerleme yüzdeleri listesi ve ……adet analiz formatı,” ifadesi bulunduğundan iş kalemi bazında ilerleme yüzdelerinin (pursantajların) ihale dokümanı ekinde verilmesinin mümkün olduğu şeklinde algı bizleri hatalı sonuçlara götürür. Zira neredeyse tüm idarelerin ihale dokümanlarında resmi kurum pozu kullandıkları muhakkaktır. Kaldı ki yüzlerce iş kaleminden (bir tanesinin bile olsa) resmi kurum pozu olması durumunda (beraberinde iş kalemi ilerleme yüzdesi verilmişse) bu durumun yaklaşık maliyetin zımni (örtülü) ifşası anlamına geleceği aşikârdır. Hayatın olağan akışına uygun olmamakla birlikte hiç bir iş kaleminin resmi kurum pozlarından oluşturulmaması şartıyla iş kalemlerinin ilerleme yüzdelerinin verilmesi mümkün olabilir.
Ancak uygulamada idarelerin tüm veya kısmen resmi kamu kurum pozları kullandığı bir realitedir. Kamu İhale Kurumu bu fiili durumdan hareketle ilgili Tip Şartnamenin 5. Maddesindeki dipnotu revize ederek ‘iş kalemleri’ ifadesini metinden çıkarması uygun olacaktır.
Comentarios